Yunanistan hükümeti 18 Rafale savaş uçağı satın alınmasını onaylanmasının ardından Türkiye ile Yunanistan arasındaki dengeleri ne kadar değiştireceği tartışmaları gündeme geldi. En son Mısır’ın ek Rafale şavaş uçağı alacağını açıklaması ardından Fransız Rafale uçakları dikkatleri çekmeye devam ediyor. C savunma Dergisi Şubat sayısında hazırladığımız dosya haberde, Rafale savaş uçaklarının kullanıldığı uluslararası operasyonlar ve teknik özellikleri anlatan yazıyı yayınlıyoruz.

Dassault Rafale kelimesinin tam anlamı “rüzgar esintisi” askeri litarütürde ise “ateş patlaması” anlamına gelir. Rafale Dassault Aviation tarafından tasarlanan ve üretilen çok amaçlı bir savaş uçağıdır. 

Fransız Hava Kuvvetleri ve Fransız Donanması, operasyonlarda kullanılan yedi tür görevi yapabilecek bir uçak talep etti. Rafale savaş uçağı, hava savunma /hava üstünlüğü,  önleme/ bölgeyi koruma, keşif, yakın hava desteği, dinamik hedefleme, havadan karaya hassas vuruş / engelleme, gemi karşıtı saldırılar, nükleer caydırıcılık ve havada yakıt ikmali görevlerini yapacak şekilde tasarlanması planlandı. Fransız Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri 1970’lerin sonlarında mevcut uçak filolarını (Jaguar, Mirage F1, Crusader ve Super Etendard ) değiştirmeye karar verdi. Geliştirme maliyetlerini düşürmek ve olası satışları artırmak amacıyla Fransa, çok amaçlı avcı uçağı olan Eurofighter Typhoon’u üretmek üzere İngiltere, Almanya, İtalya ve İspanya ile anlaştı. İş paylaşımı ve farklı gereksinimler konusunda sonradan ortaya çıkan anlaşmazlıklar sebebiyle Fransa kendi geliştirme programını (Avion de Combat expérimental (Experimental Combat Airplane, ACX)  takip etmeye karar verdi. Fransa Eurofighter Typhoon projesinden ayrılmadan önce 1984 yılında kendi prototipini üretti ve ilk uçuş Temmuz 1986’da gerçekleştirildi.

Rafale M deniz versiyonu ABD Donanmasında uçak gemileriyle uyumlu olacak şekilde tasarlandı.Bu maksatla 1993 yılında ABD’ye giden Rafale M uçakları uçak gemisi uyumluluk programı kapsamında katıldığı testleri başarıyla tamamladı. ABD uçak gemilerinin güvertelerinden mancınıklarını ve yakalama teçhizatlarını kullanarak hareket etmesi onaylanan ABD dışı tek avcı uçağı Rafale oldu. 

Rafale Dassault Aviation firması 1994’te üç modelde seri üretim için sipariş alır. İlk etapta 250 adet üretilmesi planlanan uçaklar, daha sonra bütçe kesintileri sebebiyle Fransız Savunma Bakanlığı tarafından Fransız Hava Kuvvetleri için toplam 132 uçağa düşürülmüştür. 

Rafale savaş uçağı üç ana model mevcuttur, Rafale C  (Avcı) tek koltuklu kara tabanlı versiyon, Rafale B (İki kişilik)  çift koltuklu kara tabanlı versiyon ve Rafale M (Denizci) tek koltuklu uçak gemisi tabanlı versiyondur. Üç varyantın tümü ortak bir gövde ve görev sistemini paylaşıyor. Deniz ve kara versiyonları arasındaki farklar temelde alt takım ve durdurma kancası ile sınırlıdır. 

Rafale uçaklarının yetenekleri kademeli olarak geliştirilmiştir.İlk sürüm (standart F1) yalnızca havadan havaya yetenekleri içeriyordu.

Bu uçaklar Afganistan’da Kalıcı Özgürlük (Enduring Freedom) operasyonu desteklemek için Charles de Gaulle nükleer uçak gemisinden havalanarak görev yapmıştı. Uçakların F1 versiyonu olması nedeniyle havadan-karaya görevlerde kullanılmadı. 


Fransız Donanmasının tek uçak gemisi ‘FS Charles de Gaulle, 30 adet Rafale M savaş uçağı ve 2 adet Hawkeye Havadan Erken uçağı bulunuyor. İki yıl süren modernizasyonun ardından Fransız Donanması’na teslim edilen gemi, 25 yıl daha görev yapabilecek.

İkinci yetenek sürümü (standart F2) ise 2006 yılında Fransız Hava Kuvvetleri’nde ve Fransız Donanması’nda hizmete girdi. Rafale uçaklarına havadan havaya kabiliyetine havadan yere yetenekler eklenerek “Fransızların deyimi Omnirole” çok görevli yetenek kazandırıldı. 

Standart F3 sürümü 2008 yılında Fransız Savunma Bakanlığı tarafından onaylandı. F3 sürümüyle uçaklara keşif podu AREOS, ASMPA nükleer başlıklı füze ve gemi karşıtı AM39 Exocet füze kabiliyetleri eklendi. Ocak 2014’te Rafale savaş uçağı için F3R standart geliştirme sözleşmesi imzalandı. F3R standardı Rafale “F3” standardının gelişmiş versiyonudur. F3R sürümü ile uçaklara,  MBDA tarafından üretilen Meteor uzun menzilli havadan havaya füzesi,  2013 yılında tüm Rafael uçaklara takılan “Aktif Elektronik Taramalı Dizi” (AESA) RBE2 radarı sayesinde maksimum etkiye ulaştırıldı. Thales Talios yeni nesil hedefleme ve lazer belirleme podu takıldı.Ayrıca Rafale sensörlerinin çalışabilirliği sağlayan sistemlerin yükseltilmesi sağlandı.

Fransız Savunma Bakanlığı, 20 Mart 2017’de yeni Rafale F4 standardının geliştirilme çalışmalarına başlaması için izin verdi. 2023 gibi erken bir tarihte F4 standardının ilk sürümünü çıkarılması planlanmaktadır. 

Tek bir Rafale uçağının üretimi, Fransa’nın değişik bölgelerinde yer alan 8 fabrikadaki zincirleme faaliyetler sonrasında 24 aylık bir döngü sonucu gerçekleştirilmektedir. Dassault Aviation firmasına üretimde en büyük desteği Thales, Sagem, Snecma ve Messier-Bugatti-Dowty şirketleri yapmaktadır. Bunu yanında Fransa ve Avrupa’dan bir çok firmada bulunmaktadır. 

Thales firması, Rafale jetinin neredeyse tüm elektronik sistemlerini tasarlayıp üretmektedir.SPECTRA Elektronik Harp Suitleri, aviyonik sistemleri, radar, lazer ve optik sensörleri Thales tarafından tasarlanıp üretilmektedir.Safran grubuna bağlı SAGEM firması navigasyon sistemlerinin geliştirilip üretilmesinden sorumludur.SNECMA şirketi Rafale güç veren M88 modeli motorları üretmektedir. 

Fransa uluslararası piyasalardan ilk Rafale siparişini Şubat 2015 yılında Mısır’dan (24 adet) alır. Bu siparişin ardından Nisan 2015’de Katar 24 adet Rafale DQ/EQ sipariş verir, Katar daha sonra 12 adet daha ek siparişte bulunur. Hindistan Eylül 2016’da 36 adet Rafale DH/EH siparişi verir. Son olarak Yunanistan 18 adet Rafale tedarik etmek için Fransa’ya siparişte bulunur. Fransız Dassault şirketi son yıllarda uluslararası piyasadan siparişleri almasaydı iki yıl içinde üretimi durdurması gerekecekti. 

Rafale optimize edilmiş gövde çok çeşitli akıllı ve ayrık sensörler sayesinde, Fransız Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri operasyonlarında dikkate değer bir hayatta kalma oranı sergiledi. Fransa en az 2050 yılına kadar Fransız ordusunun birincil muharebe uçağı olarak Rafale uçaklarını kullanmayı planlıyor.

RAFALE UÇAKLARI ULUSLARARASI OPERASYONLARDA AKTİF KULLANILDI

Rafale uçakları  ilk olarak 2002 yılından itibaren uluslararası savaş bölgelerinde konuşlandırılmaya başlandı. Afganistan’da Talibana karşı düzenlenen operasyonlarda görevlendirilen Rafale uçakları, Charles de Gaulle uçak gemisinden kalkarak Afganistan üzerinde devriye görevinde bulundu, fakat F1 versiyonu özelliği sebebiyle havadan karaya görevlerde kullanılmadı. 

Fransız Hava Kuvvetleri ve Fransız Donanması Rafale savaş uçakları 2011 yılında Libya operasyonlarına katıldı.Bingazi ve Trablus üzerinde hava operasyonlarına katılan ilk uçak Rafale olmuştur. Hassas hedeflere HAMMERS ve lazer güdümlü bombalar, SCALP seyir füzeleri ile daha derinde bulunan hedefler vurulmuştur. Ayrıca Libya üzerinde, İstihbarat, Gözetleme, Taktik ve Keşif (ISTAR) ve Hava saldırısı koordinasyonu ve keşif (SCAR) görevleri icra edilmiştir.Hava operasyonlarında yüzlerce hedef  (tanklar, zırhlı araçlar, topçu mevzileri, cephanelik, komuta merkezleri)  ve hava savunma sistemleri (SA-3 Goa ve SA-8 Gecko sabit ve mobil SAM rampaları) Rafale savaş uçakları tarafından vurulmuştur. 

Rafale savaş uçakları Mali’deki  operasyonlarda düşman altyapısının yok edilmesinde ve dost birliklerin desteklenmesinde lider bir rol üstlenmiştir. Fransa’nın doğusunda bulunan Saint-Dizier hava üssünden kalkan dört Rafale savaş uçağı yaklaşık 9 saat 35 dakika havada kalarak bir hava saldırısı düzenlemiş ve 21 hedef vurulmuştur. Fransız Hava Kuvvetleri tarihindeki en uzun hava baskınını gerçekleştirmiştir. Uçaklar daha sonra Çad’daki N’Djamena hava limanına inmiştir.Bu operasyonun ardından Fransa Ordusu Çad’ta ileri bir üs bölgesi kurdu ve buraya sekiz Rafale savaş uçağı konuşlandırdı.

Irak ve Suriye’de müttefik hava üslerinde Rafale savaş uçaklarının faliyetleri devam ediyor. İki ülke ve Fransız Donanması uçak gemisi Charles de Gaulle’den kalkan Rafale uçakları bölgede bir çok operasyona katılmaktadır.

Suriye’nin Duma bölgesinde Esad yönetimi tarafından gerçekleştirildiği ileri sürülen kimyasal saldırının ardından, ABD, ingiliz ve Fransız kuvvetleri 14 Nisan 2018’de Suriye’deki hedefelere hava ve deniz platformlarından 105 seyir füze fırlattı. Fransız basınına yansıyan haberlerde, Fransız Hava Kuvvetleri 10 saat  süren operasyona 4 adet Miraj 2000-5, 5 adet Rafale savaş uçağı, 2 AWACS erken uyarı uçağı, 6 KC-135 tanker uçağı ile katıldı. Rafale savaş uçaklarından atılması planlanan 10 adet SCALP-EG seyir füzesinden birinin atışının başarısız olduğu yazılmıştı. Ayrıca operasyona katılan Aquitaine (D650), Auvergne (D654)adlarında görev yapan FREMM sınıfı Fırkateynlerden atılan seyir füzelerinin ateşlenmediği, sadece yedek gemi olarak katılan Languedoc (D653)Fırkateyni, 3 adet seyir füzesi ateşleyerek saldırıyı gerçekleştirebildiği gündeme gelmişti. 

Fransız uçak gemisi modernizasyonun ardında Mart 2019’da Clemenca 2019 adı verilen operasyona katılarak, Akdeniz ve Güney Asya gitmişti. Deniz görev grubu asya yolculuğunda Mısır donanması, Hint donanması ve Japon Deniz Öz Savunma Kuvvetleri ile tatbikatlar yaptı.Asya operasyonunda Hind Okyanusunda seyreden FS Charles de Gaulle uçak gemisinden kalkan 7 Dassault Rafale savaş uçağı, kötü hava koşulları sebebiyle uçak gemisine inemeyerek Endonezya’nın Sumatra Adası’na acil iniş yapmak zorunda kalmıştı. 

Geçtiğimiz aylarda Fransız Hava Kuvvetleri tanker uçakları, bir E-3F AWACS havada erken ihbar uçağı ve 5 Rafele ile oluşturduğu stratejik hava gücünü, 8 bin kilometre uzaklıktaki Cibuti Hava üssüne 10 saat süren uçuş ile simüle edilmiş hava saldırısı tatbikatı gerçekleştirdi. Fransa’nın kuzey doğusunda bulunan Saint-Dizier Hava Üssünden 4. Avcı Filosundan üç Rafale ve Mont-de-Marsan’dan 30. Avcı Filosundan iki Rafale sabahın erken saatlerinde havalandı. Harekata Fransa’nın Marsilya kentinin kuzeybatısındaki Istres Hava Üssü’nden 31. Havada Yakıt İkmal ve Stratejik Taşımacılık Filosunun yeni A330 MRTT Phénix ve 2 KC-135 tanker uçağı destek verdi.Tatbikat planlamasında, Stratejik Hava Kuvvetlerinin üç çift koltuklu Rafale B F3R savaş uçağı Cibuti’deki hedeflere füze saldırısı simüle edilirlen, iki tek koltuklu Rafale C F3R savaş uçağı filoya koruma sağladı.

RAFALE SAVAŞ UÇAKLARININ ÖZELLİKLERİ 

Rafale uçakları birbirine yakın kanardlara sahip bir delta kanadına sahiptir.Yakın bağlantılı kanardlar ile delta kanat konfigürasyonu, Rafale’nin savaş performansının anahtarıdır. Yüksek saldırı açısında bile tamamen çevik kalır ve ağır silah yüklerinin bulunduğu saldırı görevlerinde daha uzun menzil sunar. 

Manüel uçuş kumandalarını elektronik bir arayüz ile değiştiren gelişmiş uçuş kumanda sistemi dijital “Fly-by-Wire”,  Uçuş Kontrol Sistemi (FCS) uçağa stabil, üstün ve güvenli kullanım performansı sağlar. Rafale uçakları bir milyon uçuş saatine yaklaşmıştır,  FCS’nin neden olduğu tek bir kaza bugüne kadar olmamıştır.Uçuş kontrol sistemi, her türlü hava koşulunda araziyi takip eden modda otomatik uçuş imkanı sağlamaktadır.Buda uçağın düşman hava sahasında fark edilmedem uçmasını sağlarken, yüksek tehdit ortamında önemli bir hayatta kalma faktörüdür. 


Fransız donanmasının en gözde gemisi olan Charles de Gaulle (CDG) uçak gemisinden kalkışa hazırlanan Rafale M savaş uçağı.

SAFRAN M88-2 MOTORLARI 

Rafale uçaklarında SNECMA-safran tarafından geliştirilen M88-2 motorları kullanılmaktadır. M88-2, entegre kanatlı kompresör diskleri, emisyonlu düşük kirlilikte yanma odası, tek kristalli yüksek basınçlı türbin kanatları, seramik kaplamalar ve kompozit malzemeler gibi gelişmiş teknolojilere sahiptir. 

Motorların maliyetini düşürme için 2008 yılında başlatılan proje ile motor dayanıklılığını artırmak ve destek maliyetlerini düşürülmesi planlandı.Bu kapsamda soğutma sistemleri iyileştirildi ve dayanıklılığı % 50’ye kadar artırıldı.Güçlü bileşenler eklenmesiyle bakım arasındaki ömür arttırıldı. Daha uzun bir motor ömrü sunan yeni versiyon M88-4E sürümü motor, 2012 yılından itibaren üretimden çıkan tüm Rafale uçaklarında kullanılmaya başlandı.


İki Rafale savaş uçağı Suriye üzerinde devriye uçuşu gerçekleştiriyor. ABD, ingiliz ve Fransız kuvvetleri 14 Nisan 2018’de Suriye’deki hedefelere yapılan hava saldırılarına Rafale uçaklarıda katılmıştı.

SENSÖRLER 

Rafale uçağı üzerinde bulunan tüm sensörlerden gelen veriler “çoklu sensör veri füzyonu” sistemi tarafından pilotun “taktiksel karar verici” olarak hareket etmesini sağlar.  Modüler Veri İşleme Birimi (MDPU) uçağın temel taşıdır; aviyonik sistemler, uçuş kontrol baş üstü ekranı (HUD), taktik durum analizi ve harita sunumu için baş seviyesi ekranı (HLD) ve iki yanal ekran ile hayati haritalama ve görüntüleme işlevleri sağlar. Ayrıca uçak sensörlerini koordine eden görev sistemi yazılımını barındırır. Pilotların iş yükünü optimize eden MDPU sistemi, diğer uçaklarla bağlantıyı yöneterek pilota gerçek zamanlı taktik durum farkındalığı sağlar.Uçağın ön tarafında bulunan RBE2-AESA radarı, SPECTRA Elektronik Harp suiti, IFF ve MICA kızılötesi arayıcılarından gelen verileri işlemek MDPU’nun bilgi işlem gücüne bağlıdır. 

2013 yılından bu yana tüm çok görevli Rafale uçaklara  “Aktif Elektronik Taramalı Dizi” (AESA) RBE2 radarı entegre edilerek teslim edilmektedir.Ayrıca yeni bir füze fırlatma dedektörü, geliştirilmiş hedef tespit ve tanımlama performansı sunan güncellenmiş “Front Sector Optronics” birimi (FSO-IT) ile donatılmıştır. Safran Elektronik ve Savunma  tarafından geliştirilen IRST (Kızılötesi arama ve takip sistemi) savaş uçaklarında otomatik çoklu hedef tespiti ve takibi için tasarlanmış IR pasif gözetim sistemidir.Uçağın radarını kullanamdan havadan gelen tehditleri ve yerdeki hedeflerin otomatik olarak algılanması ve izlenmesi için gelişmiş  algoritmalar kullanır. Thales firmasıda gündüz video kanalı ve lazer telemetre sistemini Rafale uçakları için sağlamaktadır.Bu iki optronik kanalı kullanan FSO-IT, hava, deniz ve kara hedeflerinin gündüz / gece, uzun menzilli tespiti ve tanımlanmasını sağlar. FSO herhangi bir radyasyon yaymaz ve elektronik taaruzdan etkilenmez. Kızılötesi kapasiteleri özellikle uzun menzilli hedef tanıma için gece uçuşlarında çok önemlidir.

Fransa’nın Rafale uçaklarında Hindistan 36 adet kesin alım sözleşmesi imzalanmıştır. Hala teslimatı devam eden uçaklar şimdiden Pakistan Hava Kuvvetleri’nde hava üstünlüğünü kaybetmeye başladığı değerlendirilmesi yapılmaktadır.Fransa’dan tedarik edilen az sayıda RAFALE savaş uçakları üzerinde taşıdıkları Meteor uzun menzilli havadan havaya füzeleri ile uzun menzilde önemli vuruş kabiliyeti kazanmıştır.Bu açığı kapatmak için Çin, Pakistana’a Hindistan uçaklarının taklit eden savaş uçaklarını göndererek taktik eğtim vermeye başlamıştır. Hint Rafale jetlerinin yeteneklerini taklit etmekle Çin’in hafif J-10C ‘4 ++ nesli’ avcı uçakları, SU-30MKI uçaklarını taklit etmek için J-11B uçakları kullanılarak Pakistan Hava Kuvvetleri’ne taktik eğitim verilmektedir. 

Yunanistan’ın 18 adet (6 adet yeni, 12 adet kullanılmış) Rafale F3R savaş uçakları satın alması, bölgede Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ne kadar baskı kuracağı gündeme gelmiştir. Rafale F3R’lerin “Aktif Elektronik Taramalı Dizi” (AESA) RBE2 radarı sayesinde elektronik taaruzdan daha az etkilenecektir.

Aynı anda deniz, kara ve hava hedeflerini çok kısa sürede tarayabilme kabiliyeti olduğu anlamına gelmektedir. Türk Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan F-16’lar tarafından tehdit algılama sistemi radar güdümlü füze algılayıcısı (RWR) tespit edilmesi daha zor olacaktır. SPECTRA Elektronik Harp suiti taşıyan Rafale uçakları, sadece radar güdümlü füzeleri değil, ısı güdümlü füzeleri de bulabilecek kabiliyete sahiptir. FSO (Front Sensor Optronics) sistemi ile radar kullanmadan havadaki hedefleri ısıya göre bulup takip etme kabiliyeti bulunmaktadır. 

Türk Hava Kuvvetleri’ni zorlayacak en önemli kabiliyet METEOR çok uzun menzilli (320 km) radar güdümlü havadan havaya füzedir. Bu menzilde Hava Kuvvetleri’nin elinde havadan-havaya füze bulunmamaktadır. Elektronik Harp taaruzunda etkili olarak çalışabilen füze, çok etkili ve tehlikelidir. SCALP-EG uzun menzilli havadan-karaya seyir füzesi 560 km menzille İç Anadolu kadar olan bölgede stratejik hedefleri vurabilecek kabiliyettedir. 

Türk Deniz Kuvvetleri unsurlarına etkili olabilecek AM39 EXOCET gemi savar füzesi, deniz yüzeyi üzerinde adeta kayarak seyreden ve hedefine ulaşan anti-gemi füzesidir. MM-38 modelinde 42 km menzile sahip olan anti gemi füzesi günümüzde MM-40 Blok-3 modeliyle 180+ km menzile sahiptir. Hafife alıncak bir füze değildir, Arjantin Faklanda savaşında elinde beş adet AM39 Exocet gemisavar füzesi ve  dört adet Super Etendard uçağı İngiltere’nin canını epey yakmıştı. Füzelerin oluşturduğu tehditi bilen İngiltere, istihbarat servisini devreye sokarak tüm Exocet füzelerini toplatmıştı.Bununlada kalmayarak özel kuvvetlere füzeler ile Super Etendard’ları yerde imha etmek için bir operasyon planlanmıştı.

Bütün bu özelliklere baktığımızda Yunanistan Hava Kuvvetleri’ndeki  Rafale savaş uçaklarının Ege ve Doğu Akdenizde Hava ve Deniz Kuvvetleri unsurları için ciddi bir tehlike olduğu gözardı edilememelidir. Yunanistan az sayıda Rafale uçağı satın alsada bölgedeki dengenin aleyhemize değişeceği ön görülmektedir.

NOT: Makalemiz C Savunma Dergisi Şubat sayısında yayınlanmıştır.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here