Türk savunma sanayiinde önemli bir kilometre taşı daha geçildi. Yerli imkanlar ile geliştirilen ilk helikopter motoru TS1400, TUSAŞ tarafından üretilen GÖKBEY helikopteri üzerinde ilk kez test edildi. 

Test ile ilgili açıklama yapan Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir,  “Türk savunma sanayiinde önemli bir kilometre taşı! Aziz Milletimize de bir bayram hediyesi! Yerli ve milli ilk helikopter motorumuz TS1400, test uçuşunda ilk özgün helikopterimiz GÖKBEY’i uçurdu. Mühendislerimizin ellerine sağlık.” İfadelerini kullandı. 

İlk Milli Helikopter Motoru TEİ-TS1400’ün prototipi 5 Aralık 2020’de düzenlenen tören ile TUSAŞ’a teslim edilmişti. 

Turboşaft Motor Geliştirme Projesi 8 Mart 2017 tarihinde resmi olarak başlatıldı. Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) Alt Sistemler Dairesi önderliğinde yürütülmekte olan proje kapsamında, bir yandan ülkemizde gaz türbinli motor tasarım, geliştirme ve test altyapıları oluşturulurken, diğer yandan da Özgün Helikopter’e entegre edilebilecek, 1400 shp gücünde, tip sertifikası alınmış özgün ve millî motor, TUSAŞ Motor Sanayi (TEI) tarafından geliştirildi. 

Eskişehir merkezli TUSAŞ Motor Sanayi tarafından motor yazılımları geliştiren bir ekip kuruldu.Bu ekip 30’un üzerinde motor tasarım yazılımları geliştirdi.Bundan sonraki adım çok zor bir aşama olan kompresör teknolojileri geliştirme oldu; yanma odaları geliştirerek yüzde 90’ın üzerinde başarı elde edildi. En önemli teknolojik geliştirme, türibünün en sıcak bölgesinde yer alan kanatların döküm ve soğutma teknolojilerinde oldu. Bu teknoloji dünyada bu üretimi yapan ülkeler tarafından kimseyle paylaşılmıyor.

Tasarım aşamasından sonra imalat tarafı ele alındı. 2014 yılının başından itibaren motorda yerli üretimi olmayan imalat parçaları tespit edilerek, bu parçaların 2017 yılında sertifikalandırılarak üretildi. Bu maksatla Türkiye’nin ilk sertifikalı havacılık labarutuvarı kuruldu.Yazılım, tasarım ve imalat teknolojileri bir araya getirilerek ilk TEİ-TS1400 motoru çalıştırıldı.

Motorun ana gücünü üreten çekirdek motorun oluşturulması ile 200’ün üzerinde test gerçekleştirildi. Motorun ATAK helikopterleri gibi diğer türevlerini uygulanabilmesi için dişli kutusu konfigürasyonu baştan aşağıya değiştirildi.Nihayet teslimat öncesi en son güç türibünü testi 22 Eylül 2020’de başarı ile tamamlanarak, ilk milli Helikopter Motoru TEİ-TS1400 üretilmiş oldu.

Turboşaft Motor Geliştirme Projesi 8 yıllık bir proje olup, tamamı TEI çalışanlarından oluşan ve TEI’nin Eskişehir, Ankara ve İstanbul Mühendislik Ofisleri’nde bulunan yaklaşık 250 kişilik bir mühendislik ekibi projede çalışıyor. Motorun uçuşa hazır hale gelmesi 6 yıl, sertifikasyonu birlikte sekiz yıl sürmesi planlanlandı. 

TUSAŞ, GÖKBEY HELİKOPTER MOTORLARI İÇİN LHTEC FİRMASI İLE ANLŞAM İMZALADI

GÖKBEY uçuşlarını LHTEC ürünü 1.373shp güç kapasiteli CTS800-4AT Turboşaft Motorları ile gerçekleştirdi. Türk Hafif Genel Maksat Helikopteri (TLUH) Projesi’nin Geliştirme Fazı altında imal edilecek prototiplerde kullanılmak üzere 10 adet CTS800-4AT Turboşaft Motorunun tedarikine yönelik olarak 10 Aralık 2015 tarihinde TUSAŞ ile LHTEC Firması arasında bir sözleşme imzalanmıştı.

Bugüne kadar toplamda 4 GÖKBEY Prototipi imal edilmiş ve helikopterlerde LHTEC CTS800-4AT Motoru kullanılmıştır. 8 motor GÖKBEY’in yer ve uçuş prototipleri üzerinde yer alırken 2 motor ise yedek olarak tutulmaktadır. GÖKBEY helikopteri üzerindeki iki adet motor ile uçuşlarını gerçekleştirmektedir. ilk milli Helikopter Motoru TEİ-TS1400 testi, LHTEC CTS800-4AT Motoru ile birlikte yapıldı.

GÖKBEY İLK UÇUŞUNU 2018 YILINDA GERÇEKLEŞTİRDİ

ilk uçuşunu’ 6 Eylül 2018’de gerçekleştiren Gökbey Helikopteri,(TC-HLP T625 P0 Prototipi) iniş takımları yerden kesilerek bir müddet uçtmuştu.

TAI tarafından tasarlanan ve üretilen GÖKBEY helikopteri yapılan test ve denetimler sonucunda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHGM’nin verdiği izin çerçevesinde ilk sertifikasyon uçuşunu 29 Haziran 2019’da başarı ile gerçekleştirmişti.

GÖKBEY helikopteri için ürünlerin uçuş faliyetlerini başlamadan önce kritik parçaları test etmesini sağlayan tam boy statik testi (Full scale static-FSST) Türkiye’de ilk defa 21 Mayıs 2021’de gerçekleştirildi.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) Gökbey helikopterinin tasarım ve test faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla, daha önce Hürkuş projesi kapsamında sabit kanat hava araçları için verilmiş olan Onay kapsamı “Büyük Döner Kanatlı Hava Araçları” da kapsayacak şekilde genişletilerek, Tasarım Organizasyonu Onay Belgesi 17 Haziran 2021’de verilmişti.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here