Özbekistan cumhurbaşkanı Karakalpakistan gerilimini azaltmak için yeni anayasada yapılacak değişiklilerden vazgeçtiğini açıkladı.
Cumhurbaşkanı Shavkat Mirziyoyev, Karakalpakistan’ın başkenti Nukus’ta bölge milletvekilleri ve toplum temsilcileriyle yaptığı görüşmede, kararı verirken yerel halkın görüşlerini dikkate aldığını söyledi.
Mirziyoyev basın ofisinden yapılan açıklamada, “ Cumhurbaşkanı, Karakalpakistan halkının görüşlerini de dikkate alarak, Anayasa’nın 70, 71, 72, 74, 75. maddelerinin değiştirilmemesine karar verdi.” denildi.
Batı Özbekistan’ın seyrek nüfuslu bölgesi Karakalpakstan’da önerilen bir anayasa reformunda özerklikten yoksun bırakılacağına dair haberlerin ardından birkaç gündür büyük protestolara sahne oluyor.
1 Temmuz’da gerçekleşen protestolar sonrasında Karakalpak’ın başkenti Nukus’un tüm mahalleleri polis tarafından ablukaya alındı. Mağazalar, restoranlar ve alışveriş merkezleri kepenk indirdi.
Özbekistan güvenlik güçleri Mayıs 2005’te Andican şehrindeki protestoları kanlı bastırmasından bu yana ülkede görülen en büyük protestolar olduğu bildiriliyor.
Karakalpak’ta 27 Haziran’da özerkliğin olası askıya alınmasına ilişkin haberlerin dolaşmaya başlaması ile Karakalpak yanlısı yeni özerklik grupları ortaya çıkmaya başladı. Hükümet sabit hatlı interneti kesmesiyle sosyal medya kullanılmaz hale geldi ve bilgi akışı kesildi.
Başkent Nukus’taki gerginlik 1 Temmuz öğleden sonra 3 civarında protesto gösterilerine dönüştü. Protestocular, tutuklanan avukat ve gazeteci Dauletmurat Tazhimuratov’un serbest bırakılmasını istedi. Tazhimuratov, Karakalpak yasama konseyi başkanı Murat Kamalov ile birlikte protestocuların olduğu meydana saat 19.00 sıralarında geldi. Kamalov’un arabasının üzerine tırmanan Tazhimuratov mikrofon sistemi olmadığı için sesini kalabalıklara duyurmadı.
Yerel görgü tanıkları, kalabalığın herhangi bir saldırganlık belirtisi göstermediğini ve sorun yaşandığına dair hiç belirti olmadığını söyledi. İçişleri Bakanlığı özel kuvvetler birlikleri de protestoculara müdahelede bulunmadı.
Aradan bir süre geçtikten sonra Tazhimuratov ve Kamalov arabaya bindiler ve kalabalık birlikte yönetim binası Jokargy Kenes doğru ilerlemeye başladı. Tazhimuratov ve Kamalov binaya girdikten sonra protestocular bina dışında beklemeye başladı.
Tam bu esnada kolluk kuvvetlerinin henüz netlik kazanmayan nedenlerle kalabalığın üzerine sis bombası atmasıyla kargaşa başladı. İçişleri Bakanlığı özel mobil birim, şok bombaları, plastik mermiler ve tazyikli su kullanarak protestocuları dağıttı.
İçişleri Bakanlığı, 1 Temmuz’da Nukus’ta “anayasal reformların yanlış yorumlanmasıyla” kışkırtılan on binlerce kişinin katıldığı kitlesel gösteri hakkında bir açıklama yaptı.
Açıklamada, “Kamu düzeni ihlallerini ve vatandaşların suç işlemesini önlemek için kolluk kuvvetleri devreye girdi.” ifadelerini kullandı.
Geçen ay kamuoyuna sunulan anayasa değişikliği, devleti daha merhametli ve demokratik hale getirme çabası olarak lanse ediliyor. Ancak bazı Özbekeler asıl niyetin Cumhurbaşkanı Shavkat Mirziyoyev’in iktidar süresini şu anda hakkı olan iki beş yıllık görev süresi ötesine uzatması önünü açmak olduğundan şüpheleniyor.
Karakalpakstan’daki huzursuzluğun sebebi yarı özerk cumhuriyetin anayasal olarak ayrılma referandumu düzenleme hakkını kaybetmek üzere olmasıdır.
Karakalpak egemenlik tarihi 1936’da erken Sovyet döneminde toprak değişikliğinden sonra başlıyor. O dönemde Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tabi oldu.
Karakalpakistan 1993 yılında merkezi Özbek hükümetiyle en az 20 yıl süreyle ülkenin bir parçası olarak kalması konusunda bir anlaşmaya vardı. Bu anlaşma, özerk cumhuriyetin Özbekistan’dan çekilme konusunda referandum düzenleme hakkını saklı tutmasını şart koşuyordu. Yeni görünümlü anayasa tüm bu hakları masadan kaldıracak.
