Mars gezgini olarak görev yapan Perseverance rover uzay aracı, Mars’ta bulunan Jezero Krateri’nin bir zamanlar büyük bir göl ve eski nehir yatağı olduğuna dair jeolojik kanıtları ortaya çıkardığı bildirildi.
Mars’ın Jezero Krateri, Perseverance rover’ın 2021 yılında başarılı bir şekilde indiği ve çalışmalarını sürdürdüğü bir bölgedir. Jezero Krateri, Mars’ın kuzey yarımküresinde yer alan Elysium Planitia adı verilen düzlükte bulunur. Kraterin çapı yaklaşık 49 kilometre, derinliği ise yaklaşık 250 metre civarındadır.
Perseverance uzay aracı 2021 yılında indiği kuru bir göl yatağına benzeyen Jezero Kraterinde kalıntıları keşfetmeye başladı. İlk olarak uzay aracı deltadaki aşındırılmış ön kenarı inceledi. Şu anda gezgin delta’nın üstüne tırmanarak suya dair kanıtları muhafaza edebilecek tortul kayaçları keşfetmek için araştırma yapıyor.
NASA Jet İtki Laboratuvarı’ndaki yardımcı proje bilim insanı Katie Stack Morgan, CNN’e verdiği röportajda, “Gezgin, suyla ilişkili farklı ortamlardan geçiyoruz. Dolayısıyla burada Jezero Krateri’nde göllerin, deltaların ve eski nehirlerin kanıtlarına sahibiz.” dedi.
Gezgin tarafından çekilen son görüntüler, deltanın kavisli tabakalarının akan su tarafından şekillendirildiğini gösteriyor. Bilim insanları Mars’ta beklediklerinden daha derin ve daha hızlı akan bir nehir olduğunu, böyle ortamları ilk kez gördüklerini söylediler.
……………………………………………………..
Mars’ın 3 milyar yıl önce sıcak ve su ortamlarına sahip olduğu bilinmektedir. Bilim insanları uzun süredir Mars’ta var olan çeşitli su yolları hakkında araştırmalar yapmaktadır. Curiosity, 2012 yılında Mars’a başarılı bir şekilde iniş yapmıştır. O zamandan beri, Mars’ın jeolojik geçmişine ilişkin önemli bulgular elde etmiştir. Gale Krateri’ni keşfeden Curiosity gezgini, güçlü nehirler yerine sığ akarsuların kanıtlarını ortaya çıkarmıştı.
………………………………………………..
Uzay aracı Perseverance’ın en son bulguları iki mozaik görüntüde çakıl taşları ve iri tortul tane parçaları olarak görünüyor. JPL’de postdoktora araştırmacısı olan Libby Ives, “yüksek debiyle akan nehrin çok miktarda enkaz getirdiğini görülüyor. Su akışı ne kadar güçlü olursa, büyük malzemeler daha kolay taşınabilir.” dedi.
Nehirlerin büyük kayaları ve enkazı Mars’ın diğer bölgelerinden Jezero Krateri’ne taşıdığı düşünülüyor.
Perseverance ayrıca “Pinestand” adı verilen gökyüzüne doğru kavisli sediment tabakalarıyla dolu izole bir tepe oluşumunu da gözlemledi. Bu tabakalar yaklaşık 20 metre yüksekliğe kadar çıkıyor. “Bunlar Dünya’daki nehirlerle kıyaslandığında olağandışı derecede yüksektir” diyen Ives, “bu tür topoğrafyaları oluşturmanın en yaygın yolu bir nehir olacaktır.” ifadelerini kullandı.
“Pinestand” terimi Mars’ın jeolojik yapılarına ve topoğrafyasına ilişkin bir isimlendirme olarak kullanılmaktadır. Bu oluşum, kavisli sediment tabakalarının bir araya gelerek oluşturduğu yüksek bir tepe veya sırt şeklinde tanımlanabilir. Yaklaşık olarak 20 metre yüksekliğe kadar çıkabilen bu tabakalar, çoğunlukla tortul kayaçlardan oluşur.Bu tip oluşumlar, genellikle nehirler veya su akışının etkisiyle oluşur. Mars’ın geçmişinde, sıcak ve su varlığına sahip olduğu dönemlerde, akarsuların ve su hareketlerinin tortul tabakaları biriktirdiği düşünülmektedir.
………………………………………………………..
Bilim insanları, Perseverance’ın araştırma kiti içindeki tüm araçları kullanarak nehir gizemini çözmeye çalışıyor. Bunlar arasında rover’ın yer altını tarayan Radar Görüntüleyicisi (Radar Imager for Mars’ Subsurface Experiment – RIMFAX) tarafından çekilen görüntüleri de analiz ediyor.
RIMFAX, bir radar görüntüleme cihazıdır. Gezginin üzerine monte edilmiş olan bu cihaz, yüzeyin altındaki yapıları tespit etmek ve görüntülemek için elektromanyetik dalgaları kullanır. Radar sinyalleri, yüzeyin altına nüfuz ederek çeşitli katmanları ve yapılardaki farklılıkları tespit eder.Bu enstrüman sayesinde Perseverance gezgini, Mars’ın yüzeyinin altında bulunan su buzulları, kayalar, tortul tabakalar ve diğer jeolojik oluşumlar hakkında bilgi toplar. RIMFAX, bu yapıların kalınlığını, yoğunluğunu ve derinliğini belirleyerek Mars’ın jeolojik geçmişi hakkında önemli veriler sağlar.
Rover tarafından toplanan kaya ve toprak örnekleri önümüzdeki on yıl boyunca gerçekleştirilecek olan Mars Sample Return programı aracılığıyla Dünya’ya getirilecek. “Kaya ve Mars toprak örnekleri Mars’ta hayatın var olup olmadığını ortaya çıkarabilir.” diyen bilim insanı Katie Stack Morgan, “Bu soruya cevap verebilmek için bu kayaları Dünya’ya getirmemiz gerekiyor. Çünkü Dünya’da gerçekten sofistike araçlar ve laboratuvarlar var. Bu soruyu derinlemesine inceleyebilirler.” dedi.
Mars moziği, Perseverance gezgini tarafından Mars’ın yüzeyindeki çeşitli noktalarda çekilen görüntülerin birleştirilmesiyle oluşturulan bir görüntü mozaği veya panoramik görüntüdür. Perseverance rover’ın çektiği fotoğraflar, Mars’ın jeolojik yapısını ve çevresini daha detaylı olarak incelemek amacıyla kullanılır.
Mars mozikleri, rover’ın fotoğraf kameralarının çekim yaptığı süre boyunca kaydedilen binlerce fotoğrafın bir araya getirilmesiyle oluşturulur. Bu görüntüler daha sonra bilgisayar algoritmaları ve görüntü işleme teknikleri kullanılarak birleştirilir ve yüksek çözünürlüklü panoramik görüntüler elde edilir. Bu sayede, Mars’ın çeşitli bölgelerinin ayrıntılı bir görünümü elde edilebilir.
MARS SAMPLE RETURN PROGRAMI
Mars Sample Return programı, NASA (ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) ile ESA (Avrupa Uzay Ajansı) arasındaki bir işbirliği çerçevesinde yürütülmektedir. Bu programın amacı, Mars’ın jeolojik geçmişi, su varlığı, atmosferi ve potansiyel yaşam izlerine ilişkin daha ayrıntılı ve kapsamlı bilgiler elde etmektir.
Mars Sample Return programı, üç aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama, NASA’nın Perseverance gezgini tarafından toplanacak olan örneklerin yüzeydeki kapsülle depolanmasıdır. Perseverance, Mars yüzeyinde uygun örnekleri toplar ve bu örnekleri özel kapsüllere yerleştirir.
İkinci aşama, ESA tarafından gerçekleştirilecek olan bir Mars iniş ve örnek toplama misyonudur. Bu misyon, Mars yüzeyindeki örnek toplama kapsüllerini alacak ve uzaya taşıyacak bir araç göndermeyi içermektedir.
Üçüncü aşama ise, örneklerin Mars’tan Dünya’ya geri getirilmesini içermektedir. Bu aşama, Mars yörüngesinde toplanan örnekleri Dünya’ya geri getirecek bir uzay aracı ve iniş kapsülünün kullanılmasını içermektedir. Örnekler, Dünya’ya getirildikten sonra çeşitli laboratuvarlarda detaylı bir şekilde analiz edilecek ve incelenecektir.
Mars Sample Return programı, Mars’ın jeolojik, atmosferik ve biyolojik geçmişine ilişkin büyük bir adım olacak. Bu örnekler, Dünya’daki bilim insanlarına Mars’ın evrimi, iklimi, su varlığı ve potansiyel yaşam hakkında daha fazla bilgi sağlayarak gezegenimizin genel anlamda daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.
