Putin’in Ukrayna’yı işgal ettiği 2022’deki harekatı, Avrupa’nın çatışmaya hazırlıksızlığını acı bir şekilde ortaya koydu. Bu olay, Avrupa Birliği ülkelerini savunma harcamalarını artırmaya yönlendirdi.Ancak Avrupa’nın Ukrayna’ya askeri destek sağlama yeteneği sınırlı kalmakta, Rusya’nın ise üretim kapasitesi hızla artmaktadır.
Avrupa Birliği’nin geleceği, ekonomik reformları, dış ilişkiler ve güvenlik gibi konularını inceleyen Centre for European Reform (CER), Ukrayna’daki gelişmeleri ve Avrupa’nın savunma durumunu ele alan bir rapor hazırladı.
Putin’ın Ukrayna’yı Şubat 2022’de işgali, Avrupa ve küresel güvenlik açısından dönüm noktasıydı. Bu işgal, Rusya’ya karşı güçlü Batı yaptırımlarını tetikledi ve Kiev’e askeri ekipman, mali yardım ve askeri eğitim gibi kapsamlı destek sağladı.
Avrupalılar, büyük ölçekli çatışmaya hazırlıksızlık nedeniyle savunmalarını güçlendirmek için adımlar attı ve birçok ülke savunma harcamalarını artırdı. Fakat Avrupa ülkeleri Ukrayna’nın savunması için gerekli silah ve mühimmatı üretmekte zorlanıyorlar. Rusya’nın hızla artan askeri üretimi, üstünlük sağlayabilir ve Putin’in müzakere etmek için teşvik almasını engelleyebilir. Rusya’nın galip gelmesi durumunda, Putin’in cesareti artarak NATO’nun Baltık ülkelerindeki savunmasını test etme olasılığı var. Bu da felaketle sonuçlanabilecek bir çatışmaya yol açabilir.
Avrupalıların Ukrayna’ya yardım etme ve saldırıyı caydırma yetenekleri, AB’nin savunma endüstrisi politikalarını belirleyici bir şekilde etkileyecek. AB, üye ülkeleri askeri ekipmanı ortak olarak geliştirmeye ve satın almaya teşvik etmek, Avrupa askeri güçleri arasında daha fazla etkileşim sağlamak için önemli adımlar atmıştır. Rusya’nın işgalinden sonra AB’nin savunma tedarikine olan katılımı derinleşmiş ve Birlik Ukrayna’ya askeri yardım ve eğitimde önemli bir rol oynamıştır.
AB’nin savunma alanındaki geleceği, üye ülkelerin AB savunma çabalarına ciddi fon ve siyasi sermaye sağlayıp sağlamayacaklarına veya mevcut durumu korumayı tercih edip etmeyeceklerine bağlıdır.
AB, Savunma Alanındaki Rolünü Derinleştiriyor
Avrupa Birliği, savunma alanındaki rolünü önemli ölçüde derinleştirmiş durumda. AB, savunma araştırmalarından başlayarak, ortak tedarik süreçlerine ve savunma üretim genişlemesinin finansmanına kadar birçok alanda faaliyet gösteriyor.
Soğuk Savaştan bu yana çoğu Avrupa ülkesi terörizm veya zayıf devletler gibi diğer güvenlik endişelerine odaklanarak savunma harcamalarını ihmal etti.Avrupa savunma bütçeleri, özellikle Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra yeniden yükselmeye başladı.2022’de bütçeler, 2014’e göre %6 arttı ve bu artışın önemli bir kısmı Polonya, Almanya, Fransa, İsveç ve İspanya gibi ülkelerde görüldü.
Artan bütçelere rağmen, savunma kapasitelerindeki iyileşmeler sınırlı kaldı. Yüksek enflasyon, nominal harcama artışlarının değerini düşürürken, bazı ülkeler harcama taahhütlerini yerine getirmekte veya artan bütçeleri etkili bir şekilde kullanmada zorluklarla karşılaşıyor. Avrupa, savunma üretimini artırmada, parçalı savunma sanayi tabanı, düşük üretim hacimleri, savunma bütçeleri ve siparişlerinde belirsizlik, üye devletler arasında koordinasyon eksikliği ve kritik malzemelerin ithaline bağımlılık gibi engellerle karşı karşıya.
Avrupa’nın Ukrayna’ya Destek Yeteneği Sınırlı
Avrupa’nın Ukrayna’yı askeri olarak destekleme yeteneği, savunma üretimini artırmada yaşanan zorluklar nedeniyle kısıtlıdır. Toplanan vaatlerin Ukrayna’ya topçu mermisi, hava savunma, insansız hava araçları ve uzun menzilli füzeler gibi askeri destek sağlama sözlerini yerine getirmekte zorluklar bulunmaktadır. Buna karşılık, Rusya, topçu mühimmatı, füzeler ve insansız hava araçları da dahil olmak üzere askeri üretimini önemli ölçüde artırdı. Bu üretim artışı Ukrayna’nın savunma yeteneklerine bir meydan okuma oluşturuyor.
AB’nin Savunma Politikalarının Geleceği Belirsiz
Avrupa Birliği’nin savunma alanındaki rolü Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ardından önemli ölçüde genişledi. Üye devletler, savunma üretimini artırmak için giderek daha fazla AB’ye başvurmaktadır.
AB’nin savunma endüstrisi işbirliğini teşvik etmek için araçları olmasına rağmen, birçok üye devlet hala ikili veya küçük grup işbirliğini tercih etmektedir. Parçalı durum koordineli savunma planlamasını ve edinimini engelliyor.
AB savunması, satın alma ve araştırmada işbirliği, iş payı bölümü üzerindeki anlaşmazlıklar, finansman zorlukları ve ihracat kontrol rejimlerini yönetme gibi birçok zorlukla karşı karşıyadır. İşbirliğini teşvik etmek için yapılan çabalara rağmen sınırlı kalmaktadır.
Avrupa’nın savunma endüstrisi parçalıdır, çoğunlukla ulusal şirketlerle ve sınırlı etkileşim kabiliyetine sahiptir. Standartlaşmanın eksikliği ek maliyetlere yol açar ve etkileşimi engellemektedir. Avrupa Brliği 2016’dan önce işbirliğini teşvik etmek için düzenleyici önlemleri kullanmıştır. Ancak üye devletler genellikle bu önlemlere karşı çıkmaktadır. Komisyon ortak savunma araştırması aracılığıyla işbirliğini teşvik etmeye çalıştı ancak kaynaklar sınırlıydı.
Savunma Üretimine AB Katılımı Giderek artıyor
AB, Ukrayna’ya mali yardım olarak 5.6 milyar avro sağlayarak Avrupa Barış Tesisi (EPF) aracılığıyla savaşan bir ülkeye askeri yardım sağlama konusunda ilk kez adım atmıştır.
İşgalin ardından AB liderleri, savunma yeteneklerine daha fazla yatırım yapmayı kabul etti ve Komisyon’u savunma yatırımlarını güçlendirmek için ana zorlukları analiz etmeye ve adımlar önermeye görevlendirdi. Üretim kapasitesini haritalandırmak, mühimmat üretimini desteklemek ve savunma ekipmanlarının ortak tedarikini teşvik etmek için yeni girişimler başlatıldı.
AB, tedarik zinciri darboğazlarını belirlemek için Savunma Ortak Tedarik Görev Gücü’nü kurdu. Yaklaşık 500 milyon avro bütçeli ASAP (Mühimmat Üretimini Destekleme Kanunu) ve ortak tedarik maliyetlerini desteklemek için 300 milyon avro değerinde Avrupa Savunma Sanayi Güçlendirme Ortak Tedarik Kanunu (EDIRPA) olmak üzere iki yeni girişim başlattı.
AB liderleri, Ukrayna için Avrupa savunma endüstrisinden tedarik edilen topçu mühimmatı ve potansiyel olarak füzeler için 1 milyar avro kullanmak üzere EPF’den 1 milyar avro kullanma konusunda anlaştı.
Komisyon, ASAP ve EDIRPA’yı daha geniş bir Avrupa Savunma Yatırım Programı ile takip etmeyi amaçlıyor. Bu, 2024’ün ilk çeyreğinde yayımlanması beklenen daha geniş bir Avrupa Savunma Sanayi Stratejisinin bir parçası olacak.
Avrupa Birliği, 2016’dan bu yana Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra Avrupa’nın askeri kapasitelerini güçlendirmeye odaklanmıştır. Ortak araştırma, geliştirme, tedarik ve uyumluluk sağlamak için çeşitli araçlar geliştirilmiştir veya geliştirilmektedir.
Tüm çabalara rağmen, sonuçlar karışık olmuştur ve bazı girişimler beklentilerin altında kalmıştır. AB savunma işbirliğini artırmayı amaçlayan PESCO, birçok proje açısından anlamlı etki veya ilerleme eksikliği ile hayal kırıklığı yaratmıştır.
Avrupa Savunma Fonu (EDF)’nin etkisini tam olarak değerlendirmek için henüz erken olsa da, gelecek vaat etmektedir. Önemli finansman ve savunma şirketlerinden gelen yoğun ilgi ile EDF, işbirliğini teşvik etme potansiyeline sahiptir. Ancak, fonlanan projelerin somut yeteneklere dönüşüp dönüşmediği EDF’nin etkinliğine bağlı olacaktır.
Avrupa Savunma Fonu (EDF), Avrupa Birliği’nin (AB) savunma ve güvenlik yeteneklerini güçlendirmek amacıyla oluşturulan bir finansal araçtır. Temel olarak, AB ülkelerinin savunma alanındaki işbirliğini teşvik etmek ve ortak savunma kapasitelerini artırmak için kullanılan bir mekanizmadır.
İşgal sonrası başlatılan ASAP ve EDIRPA gibi araçlar, anlamlı bir etki yaratmak için çok küçük bulunmuştur. Üye devletler arasındaki gecikmeler ve anlaşmazlıklar, acil ihtiyaçları ele almak için zamanında destek sağlamayı engellemektedir.
Avrupa Barış Fonu’nun (EPF)Ukrayna’ya destek sağlamada Avrupa boyutuna sahip olmuştur, ancak ortak tedarik çabalarında gecikmeler gibi zorluklarla karşılaşmaktadır. Geri ödeme ve ekipman finansmanıyla ilgili sorunlar gibi işlevselliği ve kullanımı üzerindeki anlaşmazlıklar, AB içindeki karmaşıklıkları ortaya koymaktadır.
AB’nin savunma planlama araçları bağlayıcı değil ve ulusal savunma planlamasına entegre değildir.Bu durum savunma çabalarında koordinasyonu ve uyumu engelliyor. AB’nin planlaması odak eksikliği öncelikleri belirlemeyi zorlaştırıyor. Ayrıca AB savunma planlama araçları arasındaki uyumluluk, üye devletler arasında senkronize olmayan savunma planlamasına yol açıyor.
AB’nin Avrupa Savunma Fonu (EDF) gibi girişimler aracılığıyla yerli yeteneklerin geliştirilmesine odaklanması, daha kısa vadeli askeri ihtiyaçları önceliklendirmeyle çelişmektedir. Ayrıca, üçüncü ülke katılımına yönelik kısıtlamalar, ürün kullanımı ve yeniliği konusunda endişelere neden olmaktadır.
Birçok üye devlet, ASAP gibi tedbirlerin müzakerelerinde görülen Komisyonun aşırı uzantılarından endişe duymaktadır. Komisyonun tedarik kararlarını dikte etme ve hassas bilgileri paylaşma konusundaki endişeler şüpheyi arttırmaktadır. Üye devletler arasındaki derin güvensizlik seviyeleri AB’nin savunma çabalarını engelliyor. Batı Avrupa’da ve NATO’nun doğu kanadı ile Batı Avrupa arasındaki işbirliğini zorlayan askeri destek, tedarik tercihleri ve savunma ilişkileri konularındaki farklılıklar işbirliğini zorluyor.
AB Savunması için Neler Bekleniyor?
AB Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, AB’nin savunma alanında daha fazla birlik ve koordinasyon sağlamak istediğini belirtti. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra artan savunma harcamalarının etkisini, üye devletler arasındaki koordinasyon eksikliği ve AB dışı ekipman alımlarının parçalanması endişeleri giderek arttırmıştır.
Komisyon, AB savunma planlamasını daha fazla koordine etmek ve ekipman teminini birlikte yapmak için mali teşvikler sunmayı planlamaktadır. Stratejik planlama işlevi ve düzenleyici çerçeve gibi önlemler, AB savunma politikasını daha tutarlı hale getirmeyi amaçlamaktadır.
AB’nin öne çıkardığı siber güvenlik, uydu teknolojileri, stratejik taşımacılık ve hava savunması bulunmaktadır.Savunma projelerine yönelik finansmanı artırmak için çeşitli öneriler sunulmuştur, ancak AB bütçesinin sınırlı olması ve üye devletlerin savunma için daha fazla kaynak ayırmak istememesi gibi zorluklarla karşılaşılmaktadır. Bununla birlikte, AB uyum fonları ve Kurtarma Fonu gibi kaynaklar yeniden yönlendirilebilir veya kullanılabilir.Ortak AB savunma planlaması ve büyük ölçekli tedarik, çoğu üye devlet tarafından henüz kabul edilemez olarak görülmektedir. Bu nedenle, AB’nin işbirliğini teşvik etme ve üye devletleri birlikte çalışmaya zorlama rolü sınırlı kalabilir.
AB’nin kısa vadeli önceliklere odaklanması gerekmektedir. Mevcut ekipmanın ortak tedariki ve üretim kapasitesinin genişletilmesi gibi somut adımlar üzerinde durulmalıdır. Ayrıca, AB’nin savunma projelerine sağlayacağı finansman ve teşviklerin çekiciliğini artırması önemlidir.
SONUÇ
Avrupa’nın gelecekteki güvenliği büyük ölçüde, Avrupa’nın Ukrayna’yı destekleme kapasitesini genişletip genişletemeyeceğine bağlı olacaktır. Planlanan savunma harcamalarının artırılması ve Avrupalıların harcamalarının verimliliğini maksimize etmek için işbirliğini derinleştirebilme yeteneği büyük önem taşımaktadır. AB, bu çaba içinde olumlu bir rol oynayabilir, yetenekleri artırarak ve daha fazla savunma işbirliği sağlayabilir.
AB’nin savunma sanayiine katılımı 2016’dan bu yana derinleşmiş olsa da, etkili olabilmesi için girişimlerinin daha da genişletilmesi gerekmektedir. Ayrıca AB, Ukrayna’ya yardımcı olacak kısa vadeli askeri ihtiyaçlara daha fazla dikkat etmelidir. Üye devletlerin hareket alanını düzenlemelerle sınırlayan yaklaşımlara muhtemelen açık olmayacağından, Birlik savunma üretiminin genişlemesini finanse etmek ve ülkelerin işbirliği yapmasını teşvik etmek için ne yapabileceğine odaklanmalıdır. Ancak bunu gerçekleştirmek için daha fazla paraya ihtiyaç vardır.
Eğer Avrupalılar başarılı olursa, Ukrayna’nın devam eden savaş çabalarına kesin bir katkıda bulunabilirler ve Rusya’ya savaşın kazanılamaz olduğunu ikna edebilir. Avrupa olası ikinci bir Trump başkanlığı döneminde ortaya çıkabilecek bir fırtınayı atlatabilmek ve ABD’nin Asya’daki Çin’in etkinliğini karşılama konusundaki kaygılarını ele alabilmek için daha güçlü bir konumda olacaktır. Tersine, eğer Avrupalılar başarısız olursa, Moskova’nın çatışmada üstünlük kazanma riski artacak ve NATO’nun savunmasını zayıflatmak için daha da cesaretlenecektir.
Kaynak: Centre for European Reform (CER)
