TSK envanterinde bulunan ‘M-60T SABRA tankları, ‘ Zeytin Dalı Harekatında’ aktif olarak kullanıldı. Elimizde 170 adet bulunan bu model, 1960 yılı teknolojisi üretilmiş eski bir model olmasına rağmen yapılan modernizasyonlar ile sahada kendisinden beklenen performansın altında olsa başarılı bir grafik çizmiştir.
Bir İsrail firması tarafından modernize edilen M-60 A3 tankları M-60T tanklarına dönüştürülmüş ve sonuncusu 2010 yılında TSK’ya dönemin Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül’ün de katıldığı bir törenle Kayseri’de teslim edilmişti.
Yunanistan’ın Almanya’dan Leopar 2A6 tanklarını alması üzerine güç dengeleri değişmesin diye M-60 A3 tanklarının modernizasyon kararı alınmıştı.
Bu modernizasyon kapsamında M-60 A3 tanklarına : Mevcut 105 mm M68 model yivli top 120 mm MG253 model yivsiz top ile değiştirildi. Knight 3 yeni nesil bilgisayarlı atış kontrol sistemi eklendi. 750 bg Continental AVDS-1790-2 dizel motor 1000 bg MTU MT881 KA501 motor ile değiştirildi. Yeni nesil süspansiyon sistemi eklendi. Taret ve gövdeye reaktif zırh koruma sistemi blokları eklendi. Taretin hidrolik tahrik sistemi elektrik motorlu tahrik sistemi ile değiştirildi. Otomatik yangın tespit ve söndürme sistemi eklendi.M-60T tanklarının ortalama menzili 450 km. civarındadır.
Bu modernizasyonun en önemli ayağını ‘Reaktif Zırh Teknolojisi’ oluşturmaktadır.Bu sistemin ana mantığı tankı patlayıcılarla donatmaktır. Kutu gibi görülen bu mühimmat patlayıcılardan oluşmaktadır. Tanka ateşlenen zırh delici mühimmat, reaktif zırh sistemiyle karşılaşınca tank dışında bir patlama meydana gelir ve zırh delici mühimmatın enerjisini geri püskürtür. Yani zırh delici mühimmatın tankın ana zırhına ulaşmasını engeller.
M-60T TANKLARINA 3 BÜYÜK SALDIRI YAPILDI
M-60T tanklarına Suriye, Güney Doğu ve Irak’ta Rus yapımı 9M133 KORNET (AT-14 SPRIGGAN NATO kodudur) tanksavar füzeleri ile saldırılar düzenlendi.İlk saldırı 25 Eylül 2015’de Şırnak Beytüşşebap gerçekleşti. Saldırıda Jandarma Uzman Çavuş Ali ÇAKAR ve Uzman Çavuş Mehmet Ali BOZKURT şehit düştü. İkinci saldırı 19 Nisan 2016’da ‘Başika’ askeri kampında oldu, saldırıda şehidimiz yok. Üçüncü saldırı 27 Ağustos 2016’da Cerablus‘ta gerçekleşmiş, saldırıda tank şoförü Uzman Çavuş Ercan ÇELİK şehit düşmüştü.
Bu saldırılar arasında en dikkat çekeni ise 19 Nisan 2016’da gerçekleştirilen saldırıdır. Saldırının görüntüleri IŞİD terör örgütüne bağlı AMAQ haber ajansı tarafından “Musul’un kuzeydoğusundaki Başika Dağında Türk ordusuna ait bir tankın güdümlü füze ile imhası” başlığıyla yayınlandı. Ancak daha önce tank imha videosu izlemiş olanların hemen anlayacağı üzere tankımız imha edilmemişti. 9M133 KORNET zırh delici mühimmat, reaktif zırh sistemi sayesinde tankın ana gövdesini delememişti. Bu sayede ayakta kalan tank hemen karşı saldırıya geçti ve saldırı püskürtülmüş oldu.
Rus yapımı T-90 tankları suriye sahasında aktif olarak kullanılıyor. T-90 tankları bir başka zırh delici mühimmat olan BGM-71 TOW ile vurulduğunda imha edildiği görülmüştü.
Saha tecrübelerinden TSK envanterinde bulunan modernize edilmiş M-60T tankları uğradığı saldırılarda ayakta kalmış ve karşılık verebilmişti. Her ne kadar BGM-71 TOW mühimmatı 9M133 KORNET mühimmatından daha etkili olsa da bu farkı oluşturan bir diğer unsur, Türk M-60T tanklarının reaktif zırh korumasının Rus tanklarına nazaran daha iyi olmasıydı.
M-60T TANKLARININ ZAYIF NOKTASI
İsrail tarafından modernize edilen M-60 A3 tankları sonrası ortaya çıkan ‘M-60T tanklarının tek zayıf noktası’ olarak görülen kısmı ise alt gövdesidir. Alt gövde zırh yapısı eski modellerle aynı yapıdadır ve bu bölgeye reaktif zırh teknolojisi monte edilmemiştir. Bu da tarete veya gövdeye gelebilecek bir 9M133 KORNET veya BGM-71 TOW mühimmatına karşı dayanıklı olan tanklarımız, alt gövdeye gelebilecek basit bir RPG-7 mühimmatına karşı korumasız olduğu anlamına geliyor.
Aslında envanterimizde bulunan Alman yapımı LEOPARD 2A4 ve LEOPARD 2Ttankları M-60T tanklarından zırh ve kullanılan top gibi alanlarda çok daha etkili tanklardır.
Suriye ve Irak’ta aktif olarak kullanılan M-60T tanklarımız her ne kadar kendisinden en başında beklenen performansın altında olsa da hâli hazırda ‘TSK’nın en etkili gücü’ konumundadır.
RUS UZMAN : M-60’LARIN MODERNİZASYON PROJESİ BEKLENTİLERİ KARŞILAYAMADI
Basında yer alan haberlerde, TSK envanterinde bulunan tankların zırh kabiliyetlerinin güçlendirilmesine ilişkin konuların Moskova ile yapılan görüşmelerin gündeminde olduğu belirtildi.
Rus askeri uzman Boris Rojin, Sputnik’e verdiği röportajda Ankara’nın Türk tanklarının zırh kabiliyetinin güçlendirmeye çalışmasının nedenlerine değindi. Rojin, “2017’de yapılan askeri harekâtlar ve Afrin’de gerçekleşen son operasyon (Zeytin Dalı Harekâtı) düzenli ordu birliklerinde kullanılan Türk zırhlı araçlarının ve tanksavar füze sistemlerinin bazı kusurlarını ortaya çıkardı. Bu durum hem Türk Silahlı Kuvvetleri’nde (TSK), hem de Özgür Suriye Ordusu’nda (ÖSO) görüldü” ifadelerini kullandı.
Boris Rojin konuşmasına şöyle devam etti: “Tankların zırhlarının güçlendirilmesine gelince, bu eski bir sorun, yani İsrail’in M-60’ların (M60 Patton tankı) modernizasyon projesi, beklentileri tam karşılayamadı. Türkiye M-60 ve Leopar 2 tanklarının koruma düzeyini arttırmak için ek olanakları araştırıyor.Modernize edilen M-60 tanklarının koruması geliştirildi, fakat bu korumanın prensipte yetersiz olduğu anlaşıldı, zira eski nesil tanksavar füzeleri o zırhı rahatlıkla delebiliyordu.”
Fırat Kalkanı harekatına da değinen Rojin, harekatın yürütüldüğü sırada yaklaşık 20 adet Leopar 2 tankının imha edildiğine ya da arızalandığına dikkat çekti.
Rojin, “Türk tanklarının çok zengin olmayan hermetik korumasının, hem Sovyet yapımı tanksavar füze sistemlerine karşı, hem de TOW, Milan gibi silahlara karşı etkisiz olduğu anlaşıldı. Afrin’de Türkler daha dikkatli davrandı, bazı tanklar dinamik korumayla donatıldı. Bu sorun Genelkurmay Başkanlığı’nın kontrolünde ve çözülüyor” ifadelerini kullandı.
SURİYE’DE TANKLARIMIZIN EKSİKLİKLERİNİ GÖREN ‘SSB’ MODERNİZASYON PROJESİ BAŞLATTI
Fırat Kalkanı harekatında M-60T tankları ‘Asimetrik Harp’ ( Anti tank füzeleri, intihar saldırıları, tüneller, insansız hava araçları ) taktikleri ile karşılaşması üzerine tanklarda modernizasyon ihtiyacı ortaya çıktı.
Ana muharebe tanklarının artan tanksavar tehditlerine karşı muharebe sahasında etkinliğin ve beka yeteneğinin arttırılması, terör unsurlarına karşı daha etkin korunabilmesi ve mevcut sistemlere ilave yetenekler kazandırılması amacıyla FIRAT-M-60T projesi başlatıldı.
Proje kapsamında Anti Tank Füzelerine (ATGM) karşı bazı sistemler geliştirildi. Füzelerin tanklara gelmeden tespit edilmesi, gelen füzenin bertaraf edilmesi, eğer tank isabet alırsa personelin hayatta kalması için yeni çözümler ortaya çıktı.Aselsan tarafından ‘PULAT Aktif Koruma Sistemi’ ve iç astar koruma sistemleri gibi çalışmalar devam etti. Pulat sisteminin Kalifikasyon testleri devam ederken, 2018 yılında 40 tanka Hibrit PULAT Aktif Koruma Sisteminin montajının başlandığı bildirildi.
Yakın-orta-uzak mesafeden gelebilecek tehditlere karşı uzaktan kumandalı kule silah (UKS) sistemi, yakın mesafe gözetleme sistemi, Lazer Uyarı Sistemi tanklara yerleştirildi. Ayrıca tank mürettebatının daha iyi koşullarda çalışabilmesi için İklimlendirme sistemi de hayata geçirildi.
Zeytindalı operasyonuna katılan bir tank personeli, Lazer uyarı sistemi sayesinde iki defa uyarı aldıklarını ve Anti Tank Füzelerine karşı gerekli tedbirleri alarak canlarını kurtardıklarını belirterek Aselsan’a teşekkür etti.
Bu entegrasyonlar tankın mevcut yeteneklerinde hiç bir azalmaya yol açamadan gerçekleştirildi.Böylece M-60T tanklarının her türlü harekatta kullanımasının önü açılmış oldu. Sistemlerin seri üretimi ve tanklara entegrasyonu operasyon devam ederken sahada (Çobanköy üs bölgesi-Kilis, Çıldıroba üs bölgesi-Kilis, Silopi-Şırnak, İskenderun, Kuzey Irak ) Aselsan tarafından gerçekleştirildi.
Operasyonlardan bugüne kadar geçen iki yıllık süre zarfında 139 adet tank modernize edildi.ASELSAN tarafından modernize edilen M60T tankları sahada göstermiş olduğu başarının ardından tüm M60T tanklarının modernize edilmesi kararlaştırıldı.Bu doğrultuda SSB ile ASELSAN arasında ‘ 1 No’lu Sözleşme Değişikliği ‘ imzalanmıştı. Gerçekleştirilen değişiklik ile sözleşme toplam bedeli 206 milyon Avro ve 50 milyon TL oldu.Sözleşme değişikliği kapsamında ayrıca ‘PULAT Aktif Koruma Sistemi’ M60T tanklarına entegre edilmesi planlandı.
PULAT Aktif Koruma Sistemi sahip olduğu yüksek teknoloji radar ile M60T tanklarına yöneltilen tanksavar füzelerini havada tespit ederek füzeleri tanklara çarpmadan önce uygun mesafede imha ediyor. PULAT Aktif Koruma Sistemi ile tanklara tam koruma kalkanı sağlayacak olup aynı anda birden çok füze havada imha edilebiliyor.
Fırat Kalkanı harekatından hemen sonra ASELSAN ve TÜBİTAK SEGA beraber çalışarak PULAT Aktif Koruma sistemini geliştirilmeye başladı. Pulat sistemi Tank harekatına uygun olarak tankın üzerine yerleştirilen sabit ve ayrık modüller, kontrol paneli ve güç dağıtım biriminden oluşuyor. Radar tarafından tanka gelen mühimmat tespit ediliyor, tespit sonucu bir takip oluşturularak doğru kesişme noktası hesaplanarak modüller mühimmatı tahrip ediyor.
Kalifikasyon testleri NATO tarafından belirlenmiş AEP-62 test platformunda yapılıyor.Uzun-orta-kısa mesafelerden yapılan atış sonrasında platforma etkisi uzmanlar tarafından değerlendiriliyor. Çeşitli angajman senaryolarında gerçekleştirlen yüzlerce atış yapılmış durumda ve değişik mühimmatlar ile atışlar devam ediyor. Bu sistemleri geliştiren İsrail yaklaşık 2000 yakın atış testi yapmıştı.
PULAT’ın diğer Aktif koruma modeli olan AKKOR’un sözleşmesi 2015 yılında imzalandı. Çalışmalar devam ediyor, şu an alt sistemlerin testleri yapılıyor.Saha testleri 2019 yılında başlayacak. AKKOR Aktif Koruma sisteminin ALTAY tanklarında uygulanması planlanıyor.
Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, Mayıs 2019’da katıldığı televizyon programında M60-T Tankları’nın modernizasyonun devam ettiğini, yaklaşık 169 tankın modernize edildiğini, PULAT Aktif Koruma sisteminin tanklara entegrasyonun devam ettiğini açıkladı.
Ayrıca proje kapsamında tanklara 40mm otomatik bomba atarların teslimatı tamamlandı.
Entegrasyonu gerçekleştirilen her bir tank, Kara Kuvvetleri Komutanlığı tarafından doğrudan operasyonlarda kullanıldığı için modernize edilen tanklar askeri personel ile birlikte çok yoğun testlere tabi tutuluyor. Zeytin Dalı ve Fırat Kalkanı Operasyonuna katılan tankçı personel tarafından ASELSAN modernizasyonu sonrasında tankların ATGM tanksavar füzelerine karşı çok büyük bir başarı sağladığı ve aynı zamanda meskun mahalde tankların operasyonel yeteneklerinin arttırıldığı bildirildi.
Kaynak: Startejik ortak, SSM, Ajanslar,