Ukrayna’nın aylardır süren talepleri ve bazı müttefiklerin baskısı sonucunda Amerika Birleşik Devletleri geri adım atarak Kiev’e F-16 savaş uçakları desteği vermeyi kabul etti.
ABD’nin desteği, Başkan Joe Biden’ın Japonya’da düzenlenen G7 toplantısı sonrasında yaptığı açıklama ile duyuruldu. Biden, önceki duruşundan farklı olarak Ukrayna’ya modern, dördüncü nesil Batı savaş uçaklarının temin edilmesine yardımcı olacağını ifade etti.
Biden, “Amerika Birleşik Devletleri olarak müttefiklerimiz ve ortaklarımızla birlikte Ukraynalı pilotlara F-16 dahil olmak üzere dördüncü nesil savaş uçaklarında eğitim vermeye başlayacağız” şeklinde konuştu.
Ayrıca Biden, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky’den “bu uçakları Rusya’nın topraklarına saldırmak için kullanmayacaklarına dair kesin bir güvence aldığını” belirtti.
ABD’nin önceki tutumu, Ukrayna’ya ileri seviye savaş uçakları sağlamanın çatışmayı tırmandıracağı öngörüsüne dayanıyordu. Ayrıca F-16’ların Rusya Federasyonu topraklarına saldırı senaryosuyla birlikte transferin pratik zorlukları ve genel maliyetleri de göz önünde bulunduruluyordu.
RUSYA: BATI “MUAZZAM RİSKLER” ALIYOR
Rusya bu karara sert tepki gösterdi ve Batı’yı Ukrayna’ya F-16 tedarikiyle ‘muazzam riskler’ almakla uyardı.
Rusya’nın başbakan yardımcısı Alexander Grushko, Cumartesi günü yaptığı açıklamada, Batı ülkelerinin Ukrayna’ya F-16 savaş uçakları tedarik etmeleri durumunda “muazzam riskler” altında olduklarını belirtti.
Grushko, “Akılda tutulması gereken bir husus olarak, bu durum tüm planlarımızda dikkate alınacak ve hedeflerimize ulaşmak için gereken tüm araçlara sahibiz” şeklinde ekledi.
BİRÇOK HAVA KUVVETİ F-16’LARI ELİNDE TUTMAK İSTİYOR
Avrupa’daki birçok ülke Ukraynalı pilotlara F-16’ların kullanımı konusunda eğitim vermeye yardımcı olacaklarını açıkladı. Ancak hangi ülkelerin F-16 savaş uçakları tedarik edeceği henüz belirsizliğini koruyor. NATO hava kuvvetlerinin bazı F-16’ları emekliye ayırmakta olduğu düşünüldüğünde, Avrupa’da potansiyel tedarikçiler bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri de başka bir olası kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Ancak bazı kesimlerin spekülasyonlara rağmen F-16’ların büyük bir fazlası olduğu doğru değildir. Son yıllarda, hem yeni hem de ikinci el F-16’ların talebi büyük bir artış yaşamıştır. Amerika Birleşik Devletleri, emekliye ayrılması düşünülen birçok uçağın farklı amaçlarla hala kullanıldığını belirtmektedir.
Avrupa’daki bazı NATO hava kuvvetleri henüz F-16’ları işletmeye başlamış veya başlamak üzeredir. Bazı hava kuvvetleri, F-35 uçaklarını envantere sokmalarına rağmen F-16’ları elinde tutmaya devam etmektedir.
BELÇİKA
Belçika, Kiev’in ihtiyaç duyduğu F-16 savaş uçaklarını sağlayamayacağını, ancak Ukraynalı pilotlara eğitim verebileceğini açıkladı. Açıklama, Birleşik Krallık’ın Ukrayna’ya F-16 odaklı eğitim sağlamaya başlayacağı haberinden sonra geldi.
Belçika Başbakanı Alexander De Croo’un açıklamaları ülkenin De Morgen gazetesinde yayınlandı. Lahey’deki zirvede Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky ve Başbakan arasında bu konunun tartışıldığını belirten gazete, Belçika Başbakanı’nın “Uçak sağlayamayacağımızı söyledik, ancak pilotları eğitebiliriz” şeklinde bir ifade kullandığını yazdı.
Belçika, bu yılın sonunda F-16’larını F-35A savaş uçağıyla değiştirecektir. Teslimatların bu yıl sonunda başlaması sebebiyle Belçika, F-16’ları elinde tutmak istemektedir. Belçika Hava Kuvvetleri şu anda yaklaşık 50 adet F-16 uçağına sahiptir. Uçaklar F-16AM/BM standardına yükseltilmiştir. Bu da uçakları F-16C/D Block 50/52’ye genel olarak eşdeğer hale getirmektedir. Orta Ömür Güncelleme (MLU) programı kapsamında uçaklara güncellenmiş AN/APG-66 radar, yeni modüler görev bilgisayarı, hedefleme podları, veri bağlantıları, GPS, gece görüş gözlüğü uyumluluğu ve yeni hassas güdümlü silahlar entegre edilmiştir.
Olası tipler arasında F-16, uzun zamandır birinci sıradadır ve bunun en önemli nedenlerinden biri de göreceli olarak bulunabilir olmasıdır.
DANİMARKA
Belçika gibi Danimarka da F-16’larını F-35’lerle değiştirmek için hazırlanıyor. Danimarka’nın geçici savunma bakanı Troels Lund Poulsen, ülkesinin müttefikleriyle birlikte Ukrayna’ya F-16 sağlayıp sağlamayacaklarına ilişkin kararlarını “yazdan önce” vereceklerini söyledi.
“Danimarka bunu yalnız başına yapmayacak” diyen Poulsen, “Bunu birkaç ülke ile birlikte yapmamız gerekiyor. Ayrıca bununla ilgili olarak Amerikalılarla da bir diyalog içinde olacağız.” dedi.
Kraliyet Danimarka Hava Kuvvetleri envanterinde yaklaşık 43 adet F-16 bulunmaktadır. Muhtemelen Danimarka’nın depoda da hava araçları seviyesinde kaynaklar mevcuttur. Danimarka, bu yıl Nisan ayında ilk F-35 Lightning II‘yi Luke Hava Üssü’ne teslim aldı. İlk F-35 operasyonlarının Danimarka’da bu yıl başlaması planlanmaktadır.
HOLLANDA
Hollanda, Belçika ve Danimarka’ya kıyasla F-16’larını F-35’lerle değiştirmekte daha hızlı ilerleme kaydetmiştir. Şu anda Kraliyet Hollanda Hava Kuvvetleri’ne ait 24 adet “F-16”, Volkel’deki hava üssünde konuşlanmış durumdadır.
Ocak ayında Hollanda Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Wopke Hoekstra, hükümetinin F-16’larını Ukrayna’ya transfer taleplerini “açık fikirle” değerlendireceğini söyledi.
Ancak Hollanda Başbakanı Mark Rutte daha sonra Hoekstra’nın açıklamalarını geri çekti. Hollanda’nın planları daha yakın zamanda tekrar değişmiş gibi görünüyor.
Hollanda’nın bazı F-16’ları Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunuyordu. Bu uçakların 10 tanesi Arizona Hava Milli Muhafızı’nın 162. Filosunda Hollandalı ekiplerin eğitimi için tahsis edilmişti. Eğitim çalışması sona erdikten sonra Draken International firması, Amerika Birleşik Devletleri’nde konuşlanmış olanlar dahil olmak üzere 12 Hollanda F-16’yı satın almak için 2021 yılında bir sözleşme imzaladı.
Draken ile yapılan anlaşmanın durumu belirsizliğini koruyor. Şirketin Florida’daki Lakeland üssünden bazı uçuş testleri yapmasına rağmen uçakları resmi olarak teslim almadığı görünüyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan F-16’ların altısı geçen yıl Aralık ayında Belçika’ya geri döndü ve burada revizyon işlemlerine tabi tutulması bekleniyor. Geri kalan uçakların Bulgaristan’a transfer edilebileceği yönünde söylentiler bulunmaktadır. Bulgaristan, Güney Carolina’daki yeni üretim hattından yeni F-16 Block 70’leri alana kadar geçici bir savaş uçağı arayışındaydı. Bu uçaklar potansiyel olarak Ukrayna’ya da transfer edilebilir görünmektedir.
Draken International, hava savunma sistemlerini test etmek, eğitim yapmak ve askeri tatbikatlar için karşı taraf hava hizmetleri sunmak amacıyla faaliyet göstermektedir. Draken International, ABD merkezli bir şirkettir ve merkezi Florida, Lakeland’dedir. Şirket, eski nesil savaş uçaklarından oluşan bir filoya sahiptir ve bu uçakları dünya genelindeki müşterilerine kiralama veya hava eğitimi ve test hizmetleri sunmak için kullanır.
NORVEÇ
Diğer Avrupa F-16 operatörlerine göre Norveç, F-35 teslimatlarının görece hızlı tempoları sayesinde Viper filosunu 2022’nin başlarında tamamen geri çekti. Norveç, 52 adetlik siparişiyle F-35 (Joint Strike Fighter) için en büyük Avrupa müşterilerinden biridir.
Norveç Hava Kuvvetleri, 74 adet Viper almasına rağmen, bunların sadece 56’sı MLU programı kapsamında güncellendi. Bu uçaklardan 32 tanesi Romanya’ya transfer ediliyor ve bu ülkenin yakın zamanda emekliye ayrılan MiG-21 LanceR’lerin yerine geçecek.
Norveç’e ait 12 adet F-16, Draken International tarafından satın alındı. Ancak şu anki durumları belirsiz. Geriye kalan uçakların Ukrayna’ya verilebileceği düşünülmektedir. Norveç uçakları, NATO envanterindeki en iyi bakımlı F-16’lar olarak kabul edilir. Teslimattan önce sadece küçük düzenlemelere ihtiyaç duyacaklardır.
POLONYA
Avrupa’da NATO’ya yeni üye olan beş ülke de F-16’yı kullanmaktadır, ancak tüm bu ülkeler bu uçakları uzun vadeli olarak kullanmayı planlamaktadır. Bazı ülkeler mevcut envanterlerine “Viper”‘ları dahil etmeye devam etmekte ve önemli iyileştirmeler yapmaktadır.
Doğu Avrupa ülkesi Polonya, Ocak ayında Ukrayna’ya F-16 transferiyle ilgili bir olasılığın gündeme geldiği haberlerini yalanladı. Varşova yönetimi, Avrupa’nın en yeni ve en yetenekli F-16 uçakları yerine MiG-29’ları Ukrayna’ya transfer etmeyi tercih etti. Şu anda Polonya Hava Kuvvetleri’nde, 2006 ile 2008 yılları arasında teslim edilen 48 adet F-16C/D Block 52+ bulunmaktadır. Bu dikkate değer ileri seviyedeki uçakların yakın vadede transfer edilmesi olası değildir.
ROMANYA
Doğu Avrupa’daki diğer F-16 operatörü Romanya’dır ve aynı zamanda NATO’da bu uçaklara en son sahip olan ülkedir.
Romanya, F-16 filosunu aşama aşama genişletmektedir. İlk olarak Portekiz stoklarından 12 adet ikinci el uçak aldı, ardından aynı kaynaktan beş uçak daha temin etti. Son olarak Norveç’ten 32 uçak satın alma konusunda anlaşma sağlandı. Romanya, MiG-21 LanceR filosunun emekliye ayrılmasından dolayı F-16’yı ülke tarafından işletilen tek savaş uçağıdır. Romanya, NATO’nun Karadeniz sınırında stratejik bir konuma sahiptir ve Ukrayna ile komşudur. Bu uçakların bir kısmının Ukrayna’ya transfer edilmesi uzak bir olasılık gibi görünmektedir.
PORTEKİZ
Portekiz, Romanya’ya gönderilen F-16’larıyla filosunu azaltmaya başlamış durumdadır. Diğer NATO F-16 operatörlerine kıyasla Portekiz henüz Viper’ların yerine geçecek uçak konusunda karar vermemiştir. Bu nedenle ülkenin kalan 25 adet F-16’yı muhafaza etmeye çalışması oldukça olasıdır.
YUNANİSTAN VE TÜRKİYE
Son olarak, Yunanistan ve Türkiye, Avrupa’daki en büyük F-16 filolarına sahip olmalarına rağmen, yakın gelecekte herhangi birinin F-16’lardan vazgeçmesi en az görülen ülkelerdir.
Yunanistan, 1989 ile 2010 yılları arasında envantere giren çeşitli tiplerde 170 F-16’ya büyük çaplı bir modernizasyon programı yürütmektedir. Viper önümüzdeki yıllarda Yunan Hava Kuvvetleri’nin omurgası olmaya devam edecektir. Yaklaşık 150 Yunan Viper hala operasyoneldir ve bunların 84’ü, daha yetenekli Block 52+ ve Block 52+ Advanced savaş uçakları olup, Block 70/72 standardına yükseltilmektedir. Modernizasyon kapsamında AN/APG-83 Scalable Agile Beam Radar (SABR) ile aktif elektronik tarayıcı dizisi (AESA) Raytheon Modüler Görev Bilgisayarı’nı içermektedir.
Yunanistan’ın en eski F-16 Block 30’ları Falcon UP hizmet ömrü uzatması sürecinden geçmiştir. Bu uçakların satılabileceği veya hava-hava eğitimi için kullanılabileceği gündeme gelmiştir. Yunanistan, Rusya’nın tam ölçekli işgali sonrasında Ukrayna’ya silah sevkiyatında önemli bir rol oynamamıştır. Bu nedenle F-16’ların Ukrayna’ya transferi oldukça şaşırtıcı olurdu.
Türkiye, dünyanın üçüncü büyük Viper operatörüdür ve ardışık olarak daha yetenekli Block 30, Block 50 ve Block 50+ konfigürasyonlarıyla toplamda 270 uçak tedarik etmiştir. Türk F-16’ları Ortak Yapılandırma Uygulama Programı (CCIP) yükseltmesine tabi tutulmuş, daha sofistike silahlar ve sensörler eklenmiş uçaklar hava kuvvetleri’nin savaş filosunun temelini oluşturmaktadır. Yaklaşık 245 uçak hala kullanımda olup, Türkiye en eski 35 adet Block 30 uçakları 3 ayrı projeyle modernizasyon sürecinden geçiriliyor. Türkiye’nin 40 Lockheed Martin F-16V Block 70/72 savaş uçağı ve 80’e yakın modernizasyon kiti talebiyle F-16 filosunu genişletme çabasındadır.
Yunanistan ve Türkiye arasındaki gerilimler daimi bir faktör olduğundan, bu ülkelerin her ikisi de sahip oldukları görece büyük filo sayısına rağmen, Ukrayna’ya F-16 sağlama konusunda olası bir aday olarak değerlendirilemez.
Şu anda Danimarka ve Hollanda bu konuda önde gelen adaylar gibi görünmektedir. Norveç satışa hazır F-16’larına ilişkin durumu da hala belirsizliğini korumaktadır.
Son olarak Amerika Birleşik Devletleri’nden F-16 temin etme seçeneği bulunmaktadır. Hava Kuvvetleri Sekreteri Frank Kendall’ın, Amerikan stoklarından Ukrayna’ya F-16 transferi fikrini dışlamadığı dikkat çekicidir. Pentagon’un atıl uçak parkı Ukrayna için F-16 kaynağı olabilir. Ancak burada bulunan uçakların çoğunun uçurulabilir hale getirilmesi için yeniden düzenleme gerektirecektir. Avrupa NATO operatörleri tarafından kullanılan F-16AM/BM jetleri gibi bir standarta getirilmesi gerekecektir. Atıl uçak parkına yakın zamanda çekilen Viper’ların Ukrayna için bazı fırsatlar sunabileceği düşünülebilir. Örneğin geçen yıl emekli olan Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri’nin 309. Hava Saldırı Filosu tarafından Luke Hava Kuvvetleri Üssü’nde kullanılan 22 adet Block 25 F-16 uçağı Ukrayna’ya transfer edilebilir.
PİLOTLARIN EĞİTİMİ AYLAR SÜREBİLİR
Şu anda Ukrayna’ya F-16’lar göndermek için bir zaman çizelgesi bulunmamakla birlikte, adı açıklanmayan bir Beyaz Saray üst düzey yetkilisi, eğitim sürecinin “aylar” süreceğini belirtti.
Aynı yönetim yetkilisi, “Bu eğitim Ukrayna dışında Avrupa’daki yerlerde gerçekleşecek ve tamamlanması aylar sürecektir. Umuyoruz ki önümüzdeki haftalarda bu eğitime başlayabiliriz.”
ABD Savunma Bakanı Ashton Carter’ın 2014-2017 yılları arasında politika müsteşarı olarak görev yapan Colin Kahl, Ukrayna’nın ikinci el F-16’ları sahaya sürmesinin 18-24 ay sürebileceğini belirtmişti.
Colin Kahl, ulusal güvenlik ve savunma politikaları alanında geniş bir deneyime sahiptir. Özellikle Orta Doğu ve Avrupa’daki güvenlik konuları üzerinde çalışmış ve ABD’nin dış ilişkileri ve savunma stratejileri konusunda önemli roller üstlenmiştir. Kahl, çeşitli yönetimler altında görev yapmış ve ulusal güvenlik konularında politika oluşturma süreçlerine katkıda bulunmuştur.
Bu arada deneyimli bir F-16 eğitmeni, Batı tipi bir savaş uçağında yaklaşık 500 saat deneyimi olan bir pilotun “Viper’ı hava-hava ve hava-yer rollerinde güvenli bir şekilde kullanmak için 69 gün” sürenin yetebileceğini belirtti.
Kaynaklar: AP, Reuters, Sputnik, thedrive, Euronews, kyivindependent, Csavunma,
