Tarihin en büyük gördüğü donanma 18 Mart 1915’de Çanakkale Gelibolu mevzilerine saldırdı. Önde Fransız, arkada ise İngiliz savaş gemileri yavaş yavaş Çanakkale Boğazı’na girdi. Kendilerinden emindiler çünkü mayınları temizlemiştiler. Ancak Nusret mayın gemisi ve Türk topçusunu hesap edemediler. Yabancı donanma gemileri beklenmedik bir yenilgiyi tattılar.
Çanakkale boğazına yönelik harekat Kasım 1914 yılında başlandı.Bunun üzerine boğazın dış tabyaları müttefik gemilerce 3 Kasım 1914 salı günü saat 06:50’den itibaren top ateşi altına alındı. İngilizler Rumeli kıyılarındaki Ertuğrul ve Seddul bahir, Fransızlarda Anadolu kıyılarındaki Kumkale ve Orhaniye bataryalarımızı 12 bin metreden bombardımana tabi tutmaya başladılar. Müttefikler denizaltıların desteğini alarak deniz harekatını genişletmeye başladılar.
Bu amaçla 13 Aralık 1914’den önce boğaz önlerine İngiliz ve Fransız denizaltıları gelmişti. Çanakkale Boğazı altı sıra mayın ile kapatılmış ve bu tarihe kadar hiç bir denizaltı Çanakkaleyi aşıp Marmaraya girememişti. 13 Aralık 1914 tarihinde Yüzbaşı Norman Halburgh’un komutasındaki B-11 denizaltısı Çanakkale Boğazından girmeyi başaran ilk denizaltı oldu. Boğazdan geçerken mayın tellerinini takılmasını engellemek için bazı yöntemler düşünmüş bu amaçla B-11’in dümen donanımları koruma altına alınmış ve mayın tellerine dolanması engellenmişti. Boğazda ilerleyen B-11 Sarı sırlar mevkinde gri renkte bir Türk Harp gemisi gördü. Bu gemi kıçı Anadolu sahillerine başı Rumeli kıyısına dönmek üzere iskele bordosu Boğazın girişine çevrilmiş yatan eski Mesudiye zırhlısıydı. B-11 Mesudiye’ye 800 yarda mesafe yaklaşarak bir torpido atarak akıntının yardımıyla daha derinelere inerek uzaklaştı. Kıç tarafından isabet alan Mesudiye iskele tarafına yatar ve 10 dakika içinde batar.
MESUDİYE ZIRHLISI
1914’te I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesinin ardından Mesudiye, önemli ateş gücüne sahip olması nedeniyle Çanakkale Boğazı’na girişi engelleyen mayın tarlalarını koruması ve karadaki istihkâmlara yardımcı olması için yüzer tabya olarak için Nara Burnu’nda, Sarısığılar mevkiinde sığ suda demirledi. Savaşın başlarında, 13 Aralık 1914 sabahı teğmen Norman Douglas Holbrook emrindeki Birleşik Krallık denizaltısı HMS B11 mayın tarlalarından geçti ve Mesudiye’yi torpidoladı. Batan gemideki 598 kişilik mürettebattan 10 subay ve 15 er öldü. Gemideki silahlarının birçoğu kurtarılarak Çanakkale Boğazı’nın savunmasını güçlendirmek için kullanıldı. Geminin onuruna Mesudiye Tabyası olarak adlandırılan bu batarya, Mart 1915’te Fransız zırhlısı Bouvet’nin batırılmasına yardımcı oldu.
Müttefikler genel Taaruz öncesi Boğazın dış hattındaki bataryaları tahribi ve karanlık limandaki mayın hatlarının önceden temizlenmesi yönünde karar almıştı. Bu amaçla Limni adasında üstlenen 17 zırhlıdan oluşan İngiliz ve Fransız filosu 19-25 Şubat 1915 tarihlerinde Seddül Bahir, Ertuğrul, Kumkale ve Orhaniye bataryalarını yoğun bir bombardıman tabi tuttular. 19 Şubat’tan 17 Mart’a kadar geçen sürede İtilaf devletleri donanması çeşitli zamanlarda şiddetli bombardımanlarını sürdürdü. Elde ettikleri neticelere ve Kumkale ve Seddulbahir tabyalarına yapacakları çıkarma harekatı için ümitlerini oldukça arttırdı.
Şubat 1915 tarihinde Boğazda 10 mayın hattı bulunmaktaydı. Sayıca az olduğundan geniş aralıklarla dökülen mayınlar tesir açısından amaca uygun değildi. Diğer taraftan daha etkin olaması için serseri mayınların kullanılması düşünülmüş, bunların büyük kısmı Kepez, Soğanlıdere, Havuzludere mıntıkasına bırakılmıştı. Ayrıca İngiliz mayın tarama gemilerini temizlediği sahalarında yeniden mayınlanmasına çalışılıyordu.Elde çok az mayın vardı ve mevcut mayınları en tesirli şekilde kullanılması gerekiyordu. Yapılan dikkatli gözlemlerim neticesinde düşmanın Boğaz içindeki bombardıman sonrasında özellikle Erenköy koyunda dönüş manevrası yaptığı tespit edildi.
MAYINLAR BİNBİR TEHLİKEYE GÖZE ALARAK TOPLANDI
Bataryaların kurulmasına paralel olarak Boğaz geçiş yolları üzerinde mayın hatları oluşturulmuştu. 18 Mart 1915’e kadar Selanik, İntibah, Sivrihisar ve Nusret gemileriyle Çanakkale boğazına 11 hat halinde mayınlar döşenmişti. İlk hat 19 Ağustos 1914 günü Selanik gemisi tarafından 22 mayınla tesis edilmiş, diğer hatlar ise ihtiyaca ve sağlanan mayınlara göre dökülmüştür. Ancak burada mayın noksanlığı ve yokluğu nedeniyle kullanılan mayınların bir kısmı İzmir civarında batırılan mayın yüklü bir Fransız gemisinden, bir kısmı Rusların Yavuz ve Midilliyi batırabilmek için Karadeniz’de İstanbul Boğazına bıraktıları mayınlardan ve hatta bir kısmı ise Balkan Harbiden kalkan Bulgar Mayınlarından oluşmaktadır. Bunlar Türk Denizcileri tarafından binbir tehlikeyi göze alarak toplanmıştı.
Müttefikler deniz harekatı öncesinde mayın arama tarama ve temizleme çalışmalarını çeşitili tarihlerde gerçekleştirmişti. 21 mayın tarama gemisi, 35 mayın tarama botu bu amaç doğrultusunda görevlendirilmişti. Boğazdaki mayınların temizlenmesi için 3 İngiliz 2 Fransız tarama grubu teşkil edildi. Müttefik mayın tarama gemileri son olarak 17-18 Mart 1915 gecesinde yaptığı yoğun aramalarda mayına rastlamamıştı. Üstelik uçaklarda mayın tespit edemediklerini bildirmiş, bunun üzerine söz konusu sahanın temiz olduğu rapor edilmiştir. 18 Mart 1915 Boğazın hakim tepelerineki ileri gözcülerden gelen raporlar düşman gemilerinin önlerinde mayın tarama gemileriyle Boğaza doğru ilerlediği yönündeydi. Üç hat halinde hareket eden çağının en modern savaş gemileri yavaş yavaş boğaz önlerinde belirmeye başladı. Saat 10:13 Queen Elizabeth, Agamemnon, Lord Nelson ve İnflexible savaş gemileri boğazdan içeri girmeye başladı, arkalarında da devasa armada. Saat 11:40’da Queen Elizabeth’in Anadolu Hamidiyesine açtığı ateş ile bombardıman başladı. Queen Elizabeth’in ateşinden 10 dakika sonra birinci hat içindeki tüm gemiler bombardıman katıldılar.
Queen Elizabeth’in topları Hamidiye Tabyası ve Çimenlitepe kalelerinde çeşitli hasarlara sebep olurken, diğer gemilerin atışları Kilitbahir, Dardanus ve Rumeli Hamidiyesinde ciddi tahribatlara sebep oldu. İngiliz zırhlıların 14 bin metreden yaptıkları atışlar bir saat sürdü. Kale ve tabyalarımız yer yer isabet almış, toplarımız hasar görmüş, Çimenlik kalesinin cephaneliği yıkılmıştı. Amiral De Robeck daha yakın mesafeden ateş açması anının geldiğine inanarak, Fransız Amirali Guepratte’e filosunu ön safa geçirmesini emretti. Onları Suffren ve Charlemagne zırhlıları izledi. Fransız filosu biraz daha yaklaşarak ateşe başladı, ama artık tek taraflı ateş bitmiş, Türk topçusunun sabırsızlıkla beklediği an gelmişti. Müttefik filosu Türk toplarının menzili içersindeydi. Saat 21:30’da düşman ilk kayıplarını vermeye başladı. Gaulois zırhlısı bir mermi isabeti ile çekilmek zorunda kaldı. İnflexible zırhlısı ağır hasar aldı. Agamemnon, Lord Nelson ve Fransız Charlemagne zırhlılarıda isabet almış olmakla birlikte hasarları çok ciddi değidi. Saat 13:45 sularında cephane azlığı sebiyle bataryaların ateş yoğunluğu azaldığından, Amiral De Robeck mayın tarama gemilerine ilerlemelerini, üçüncü hattaki gemilere de Fransız gemileri ile yer değiştirmelerini emretti. Birinci ve ikinci hattaki gemiler görev değiştirmek üzere geri çekilip, her zaman yaptıkları gibi Anadolu sahillerine dönüp dönüşlerini tamamlıyorlardı ki kulakları sağar edecek büyük bir patlama sesi duyuldu. Saatler 13:47 gösteriyordu, Fransızları göz bebeği Bouvet zırhlısı Nusretin döktüğü mayın tarama gemilerinin bulamadığı mayınları bulmuştu. Aldığı mayın yarası ile 3 dakika içinde boğazın derin sularına gömüldü.
Müttefik donanması daha ne olduğunu anlamadan saat 16:15’de dönüş manevrası yapan İngiliz zırhlısı İrresistible Nusretin hazırladığı tuzağa düştü ve bir süre sonra battı. Ocean şiddetli batarya atışı altında çekilirken saat 18:05’de mayına çarparak battı. 18 Mart 1915 günü dünyanın en güçlü donanması üç büyük gemisi İrresistible, Ocean ve Bouvet’i kaybetmiş, İnflexible, Gaulois savaş dışı kalmıştı.
NUSRET MAYIN GEMİSİ
Tüm masrafı Osmanlı Donanma Cemiyeti tarafından karşılanan 26 mayın, Selanik gemisiyle İstanbul’dan Çanakkaleye getirilmiş, Nusret mayın gemisinin güvertesine yüklenmişti. 360 tonluk bu mütevazi tekne güçlükle elde edilen bu son 26 mayını 100 meter aralıklarla 11’inci hat olarak, Erenköyde tespit edilen müttefik gemilerin manevra sahasına dökmek ile görevlendirilmişti. 7-8 Mart gece yarısını geçtikten sonra bütün ışıklarını kapatan Nusret sessizce demir almaya başladı. Tek bir yıldızın bile seçilemediği zifiri karanlıkta, siyaha boyanan Nusret gece ile bütünleşmiş karanlık sularda sesizce yol alıyordu. Gemi Karanlık limana yol alırken gözcüler tarafından iki bin mesafede düşman karakol gemisi rapor edildi. Düşman gemisinin projektörleri rastgele taramaktaydı. Nefesler kesilmiş heyecan doruktaydı. Hakkı bey düşman karakol gemisinde mesafe açacak şekilde rotasını sahile doğru değiştirdi.Gözcüler düşman gemisinin Kumkaleye doğru uzaklaştığını bildirdi. Artık görevi icra etmek için hiç bir engel kalmamıştı Nusret mayın döküş hattına girdi.Nusret gemisi planlandığı şekilde 26 mayını Çanakkale’nin seri sularına bıraktı.
